بررسی روند سلسله مراتب شهری استان خوزستان

رشد سریع جمعیت شهری در کشورهای در حال توسعه در سه دهه گذشته مشکلات متعددی از جمله ازدحام، آلودگی، بیکاری، کمبود مسکن، و خدمات شهری نامناسب را در بر داشته است. جمعیت شهری  ایران  هم که به سرعت در حال رشد است در چند شهر بزرگ متمرکز شده استشهرهای ایران نیز همگام با جریانات تاریخی ایران سیر پرفراز و نشیبی داشته­اند.  این سیر تکاملی بازتابش تا اوایل قرن حاضر در کالبد شهرهای ایران قابل مشاهده بود. مساله رشد و گسترش شهرها، در کشور ایران شاید حادتر از بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه باشد. این پدیده در دوران پس از انقلاب اسلامی پیچیده گردیده است. این رشد به گونه‌ای صورت پذیرفته است که متناسب با توان تجهیز فضاهای شهری و گسترش زیر‌ساخت‌ها نیست و توزیع فضایی شهرها و توزیع جمعیت کشور به صورت یک برنامه جامع ملی و هدایت شده صورت نگرفته است. نظام شهری کشور ایران از گذشته تا به حال و در طول تاریخ، تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است. در چند دهه اخیر شهرها با سرعت زیادی گسترش یافته و به شهرهای بزرگ تبدیل شده­اند. افزایش جمعیت شهری و توسعه شهرنشینی باعث ایجاد نابرابری­های شهری و منطقه ای و عدم تعادل در نظام شبکه شهری  کشور شده­است. که این عدم تعادل در سال­های اخیر بیشتر شده است.طی این مدت شبکه شهری کشور به هم خورده و تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ و مراکز استانی از جمله استان خوزستان مهمترین ویژگی نظام شهری این دوره می‌باشد. بر این اساس این پژوهش با هدف مقایسه و تحلیل سلسله مراتب شهری استان خوزستان در دوره های قبل(1345 و 55) و بعد از انقلاب(65 و75) و دوره معاصر(85 و90) صورت گرفته است . روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و با استفاده از داده های جمعیتی و به کارگیری مدلهای کمی و الگوهای تمرکز شهری شامل، الگوی نخست شهری، روش حد اختلاف طبقه ای، مدل مرتبه – اندازه، و ضریب جینی است. نوع تحقیق کاربردی -توسعه ای و روش تحقیق ؛ اسنادی و توصیفی – تحلیلی میباشد. یافته های بدست آمده نشان میدهد که سلسله مراتب شهری و توزیع فضایی جمعیت در شهرهای استان خوزستان در سالهای قبل از انقلاب از نظم بیشتری برخوردار بوده است. و بعد از انقلاب و بدنبال آن بعد از جنگ تحمیلی از تعادل خارج شده و به سمت الگوی نخست شهری گرایش پیدا کرده است. در دوره معاصر هم همچنان شهر اهواز تسلط خود را بر سایر شهرها حفظ کرده است.